ODRA 1305 ELWRO

Komputer  JC ODRA 1305 i JC ODRA 1305M

ELWRO Wrocław. Prace konstruktorskie rozpoczęto w roku 1970 a prototypową jednostkę uruchomiono w 1972 roku.

Seryjną produkcję rozpoczęto w roku 1973. Zespół konstruktorów mający doświadczenie podczas budowy JC 1204 oraz 1304 jak i 1325, wzorując się także komputerem  ICL, tworzy maszynę cefrową ODRA 1305. Jednostka protorypowa różniła się wizualnie,  typem obudowy od tych produkowanych seryjnie, choć kolor kremowo szary pozostał jeszcze przy pierwszych jednostkach produkowanych na skalę przemysłową.  Komputer szybko pojawił sie w wielu miejscach, PKP,LWP, Instytuty Naukowo-badawcze, Uczelnie, Kopalnie, Huty - to tylko niektóre z podmiotów które zakupiły te komputery, a co lepsze - użytkowały przez długie lata.

W "Historia komputerów ODRA serii 1300" autorstwa   inż. Adama Urbanka czytamy min: 
"(...)

System Odra 1305

Zasadnicze cele oraz szczegółowe funkcje kolejnej jednostki centralnej Odra 1305 jak zwykle wyznaczał oraz w szczegółach ustalał szef, wybitny specjalista komputerowy i organizator całego przedsięwzięcia matematyk Thanasis Kamburelis. Konstrukcją oraz konkretnymi rozwiązaniami logicznymi nowego procesora zajmował się młody wtedy zespół inżynierów logików drugiej pracowni procesorowej prowadzonej przez Adama Urbanka (m. in. Bogdan Kasierski, Maria Horwat, Leon Adamów, Juliusz Sokołowski, Władysław Bogdan, Roman Jakóbiec, Andrzej Lepszonek). Od strony programowej tworzenie systemu wspomagali pracownicy zespołu mikroprogramowania (funkcje rozkazowe procesora oraz testy) pod kierunkiem Edmunda Szajera, a także programiści z pracowni systemów operacyjnych nadzorowanej przez Piotra Kremienowskiego.(...)"

Komputer ODRA JC 1305 produkowany był aż do roku 1986. W kwestii ilości wyprodukowanych maszyn, są dość duże rozbieżności, z przekazów oraz zachowanych dokumentów inwentarzowych można wnioskować, że było ich nieco ponad 460 sztuk. Warto także nadmienić, że jednostka o numerze seryjnym 426 znajduje się w Narodowym Muzeum Techniki w Warszawie. Wobec tych faktów, wszelkie informacje mówiące o ilościach poniżej tej wartości są wątpliwe. 

Na zdjęciu poniżej jednostka modelowa, która została zbudowana przy współpracy inżynierów z IMM Warszawa, oraz WZE ELWRO, nie mająca nic wspólnego z prototypami jednostek zbudowanych przez Zakłady ELRWRO. Dlaczego taka jednostka była budowana w IMM Warszawa? - tutaj trzeba pochylić się, nad uwarunkowaniami politycznymi, które wówczas dyktowały wiele kwestii. ODRA 1304A bywała jednocześnie RIADEM, w zależności od tego, kto w danym dniu wizytował miejsce w którym ona powstawała. Jednostka ta, wg inżynierów z zakładów z Wrocławia, nigdy nie była w pełni uruchomiona. Brakuje także informacji o zespole kontrukcyjnym, oraz wszelakich dokumentów. Zdjęcie które zamieszczamy, pochodzi z czasopisma Informatyka, i brak jest jakichkolwiek zdjęć sczegółowych. Z czasem odnajdujemy kolejne zdjęcia tej maszyny, jeśli ktoś posiada jakieś informacje, zdjęcia albo dokumentacje, będziemy bardzo zobowiązani za kontakt.

Problem ten, wraz ze stanowiskiem grupy konstruktorów, jest także opisany przez Kierownika Drugiej Pracowni Procesorów WZE ELWRO   inż. Adama Urbanka. W kolejnym fragmencie czytamy co następuje:
"(...)

Po 50. latach z pomocą Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach poznaliśmy więcej szczegółów odnośnie prac prowadzonych wtedy w IMM, a zleconych przez Zjednoczenie MERA - odnośnie hybrydowego modelu procesora R30/Odra1304A. Opis tych działań znajduje się w na naszej witrynie  www.elwrowcy.pl w zakładce Forum dyskusyjne, chociaż los tego „modelowego” urządzenia komputerowego do dziś pozostaje nieznany. To wtedy w Ośrodku Badawczo Rozwojowym ELWRO dyrektor Andrzej Zasada podjął niezwykle ryzykowną decyzję, aby w ogóle zrezygnować z modelu procesora Odra 1305 i własnymi siłami projektowymi (bez IMM) wykonać od razu serię prototypową. Było to możliwe, gdyż elwrowscy konstruktorzy już perfekcyjnie znali różnice między obydwoma procesorami (Odra 1304 i Odra 1305), przekazując je wcześniej pracownikom IMM na spotkaniach. Życie pokazało, że była to bardzo owocna w skutkach decyzja wrocławskiego środowiska.    (...)"

Nie byliśmy świadomi, jak wiele emocji wzbudza  historia tych wspaniałych maszyn, które "rodziły się w Elwro". Bardzo ciekawie jest to opisane w historii przez inż Adama Urbanka, która na prośbę naszej placówki została nieco poszerzona.

Całość tego dokumentu znajduje się poniżej:

Kategoria: Dokumenty historyczne [1]

Format	Data publikacji	Nazwa pliku (kliknij aby pobrać)	Pobierz	Zobacz
	2019-06-17	Historia Odra 1300 .pdf ilość pobrań: 2626	Historia Odra 1300 .pdf 265.93KB	zobacz

Prototyp JC 1304 A    - co to takiego?

Kluczem do rozwiązania zagadki, będzie najprawdopodobniej maszyna cyfrowa o oznaczeniu ODRA 1304A, która to była zlecona do konstrukcji wspólnie   IMM oraz WZE ELWRO w roku 1970. Zarządzeniami  Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia Przemysłu Automatyki i Aparatury Pomiarowej "MERA", no. 14 i 17 z kwietnia i maja 1970 r. w sprawie budowy prototypu i serii prototypowej maszyny Odra-1304A czyli Odry-1305, być może tak rozpoczęto historię maszyny, która później przez wiele lat z powodzeniem pracowała w wielu miejscach. Powołano wówczas Pełnomocnika Zjednoczenia i określono składy zespołów roboczych z WZE Elwro i Instytutu Maszyn Matematycznych. Ale rzeczywistość i dokumenty to dwie różne bajki,  a my postaramy się wyjaśnić tą kwestie.  Jako placówka muzealna, badająca historię, nie możemy pominąć tych wątków, które stają się  przysłowiowym cierniem w oku wielu ludzi. Mamy nadzieję, że dokumentami, oraz ich analizami, nikogo nie urazimy i nie obrazimy. Historia nigdy nie była czarno-biała, i tak i w tym przyapdku, mamy do czynienia z pewnymi niejasnościami. 

Już niebawem, pojawi się nieco więcej informacji, dotyczących współpracy WZE ELWRO, oraz IMM Warszawa w zakresie budowy ODRY, a może RIADA?   - pytań z każdym dniem więcej...Zapraszamy do śledzenia tej historii. 

Gdzie można zobaczyć komputer ODRA 1305 - czyli co pozostało?

Prawdopodobnie najstarsza jednostka która zachowała się do dzisiaj z niewielkimi modyfikacjami, to jednostka którą pozyskało MHKII z Muzeum Wojsk Lądowych z Bydgoszczy, nosi ona numer seryjny 236 i pochodzi z 1975 roku.Jednostka dość obszernie opisywana jest na naszej stronie w zakładce "Operacja Thanasis".

Jednostka Centralna ODRA 1305 nr 236 rok produkcji 1975

obecna lokalizacja: Ekspozycja Muzeum Historii Komputerów i Informatyki Katowice   

Jednostka przekazana przez Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy wraz z urządzeniami towarzyszącymi.

Wg "dowodu przebiegu służby urządzenia" JC 1305 pracowała w Wojskach Łączności w Zespole Informatyki Pomorskiego Okręgu Wojskowego  LWP w Bydgoszczy gdzie była zainstalowana 27.05.1977 roku. 

Zgodnie z zapisem, z dnia16.12.1999 został sporządzony protokół przekwalifikowania o numerze 100/99 dn. 18.11.1999 roku i wyłączono maszynę z eksploatacji.

A dnia 18.04 roku 2000 sporządzono protokół przekwalifikowania o numerach 32/2000  18.04.2000  do kategorii "S".

Jednostka pierwotnie wyposażona była w pamięć ferrytową 64 kilosłów i zmodernizowana na początku lat 80tych do pojemności 256 kilosłów w układach krzemowych. Jednostka Centralna, w pierwszych latach produkcji ważyła od 280 do 350 kg w zależności od wyposażenia.

ODRA 1305 No ser.236 / 12

Jednostka centralna z serii 1305 No ser. 236

ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305 ODRA 1305

Obecnie ta konkretna jednostka jest już w pełni jednostką, którą nasze muzeum uruchomiło dzięki Operacji Thanasis - stan estetyczny, także jest poprawiony.

Jednostka Centralna ODRA 1305 M nr 384  rok produkcji 1985

obecna lokalizacja: Ekspozycja Muzeum Historii Komputerów i Informatyki Katowice

Jednostka przekazana przez Muzeum AGH w 2018 roku wraz z DZM 180 KSR, dokumentacją, emulatorami sprzetowo-programowymi.

Maszyna wyprodukowana w roku 1985, jest wersją "M" co oznacza że jest wersją zmodyfikowaną, między innymi pamięć ferrytową całkowicie zasąpiono pamięcią półprzewodnikową.

Więcej na temat tej maszyny, można doczytać jak i zobaczyć w dziale Operacja Thanasis.

Jednostka była uruchomiona w 1986 roku, a wyłączona wraz z jednostką o numerze 426 1 maja 2010 roku. Obie jednostki były jednostkami typu "M", a modyfikacje występują od samej konstrukcji ramy, użytych materiałów, poprzez zasilanie, system chłodzenia oraz możliwość tzw. strojenia potencjometrycznego.

Jednostka oficjalnie została przekazana do AGH w 2011 roku, gdzie była prezentowana w uczelnianym Muzeum AGH. W Roku 2018, muzea nawiązały współpracę i wsparto naszą Operację Thanasis ODRĄ "z Lublina".

Poniżej zdjęcia jednostki wraz z osprzętem tuż po zwiezieniu do MHKII oraz zdjecia porównawcze z JC opisywaną wyżej.

ODRA 1305M No ser. 384 / 39

ODRA 1305 jednostka wyłączona w 2010 roku na stacji Lublin Tatary wraz z emulatorami, uratowany przez Muzeum AGH i przekazany w depozyt do MHKI, przyłączając się i zwiększając tym samym szanse na powodzenie "Operacji Thanasis".

ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M ODRA 1305M

Obecnie, jednostka jest już odrestaurowana i funcjonująca, stanowi bazę wyjściową w Operacj Thanasis.

Jednostka Centralna ODRA 1305 M nr 426  rok produkcji  1985

obecna lokalizacja: Narodowe Muzeum Techniki w Warszawie dawne Muzeum Techniki NOT

Jednostka przyjechała do Muzeum Techniki NOT w 2011 roku wraz z DZM 180 KSRE, Multiplexorem, Drukarką Wierszową serii DW4, oraz komputerami IBM klasy PC z emulatorami urządzeń peryferyjnych komputera ODRA (3szt). Jednostka ta pracowała na stacji Lublin Tatary od 1986 roku do 1 maja 2010. 

Od jednostki o No ser. 384, która obecnie znajduje się w MHKII różni ją rozwiązanie zasilania, oraz pamięć operacyjna.

Obie jednostki pracowały 24 lata, a filmy z końcowej fazy pracy, zmontowane przez pracowników można zobaczyć chociażby poniżej.

A jednostka w Muzeum Techniki w roku 2017 wyglądała następująco:                 

ODRA 1305 No ser 426 / 6

Komputer w Narodowym Muzeum Techniki w Warszawie

JC ODRA 1305 M No ser. 426 JC ODRA 1305 M No ser. 426 JC ODRA 1305 M No ser. 426 JC ODRA 1305 M No ser. 426 JC ODRA 1305 M No ser. 426 JC ODRA 1305 M No ser. 426

Obecna ekspozycja ODRY 1305 No ser 426 w Narodowym Muzeum Techniki w Warszawie

 Jednostka Centralna ODRA 1305  nr 287  rok produkcji  1976

obecna lokalizacja: Gdański Park Naukowo Technologiczny

Jednostka została zainstalowana na stacji PKP Wrocław Brochów w roku 1976 gdzie służyła do 1 kwietnia 2010 roku. Po demontażu została sprzedana do Gdanskiego Parku Naukowo Technicznego wraz z osprzętem. Do Gdańska przyjechały dwie pamięci taśmowe PT3M, Multiplexor, DZM 180 KSR, drukarka wierszow serii DW 4, oraz sterowniki. Podczas oględzin w 2018 roku stwierdzono przy pulpicie technicznym przełącznik z potencjometrem, który prawdopodobnie, dla celów ekspozycyjnych, miał sterować częstoscią "mrugania" lampek pulpitowych. Jednostka została zmodernizowana, pamięć operacyjna jest półprzewodnikowa, zastąpiono szufladki zasilania innymi zasilaczami. Poniżej galeria tegoż komputera.

ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk / 12

ODRA 1305 No ser 287 z Parku Naukowo Technicznego w Gdańsku

ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk ODRA JC 1305 No ser 287 Gdańsk

 Stacja Wrocław Brochów, zachowała najdłużej niemalże pełen zestaw systemu komputerowego ODRA 1305, który istniał do dnia wyłączenia czyli 1 kwietnia 2010 roku. W skład systemu wchodziły cztery jednostki procesorowe ODRA 1305 po modyfikacjach, cztery pamięci taśmowe PT 3M, drukarki wierszowe z serii DW 4 i DW 3, drukarki DZM-180KSR, 2 szt Multiplexorów, sterowniki, urządzenie teleprzetwarzania, oraz komputery firmy IBM klasy PC w których zainstalowano emulatory urządzeń peryferyjnych z którymi pracowały procesory. Układ czterech jednostek procesorowych, był stosowany w wielu miejscach, na bieżąco pracowały dwie jednostki, a w razie awarii system przełączano na dwie zapasowe. Jak już zostało opisane wcześniej, dwie z czterech jednostek zostały zachowane i posiadają następujące numery seryjne 287 - Gdański Park Naukowo Technologiczny, oraz n ser. 293 - której losy opiszemy w dziale  pracowni konserwacji i rekonstrukcji maszyn cyfrowych. 

Jednostka Centralna ODRA 1305 nr 293 rok produkcji 1978

Obecna lokalizacja: Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie

Obecnie JC 1305 no ser. 293  wraz z pamięciami taśmowymi PT3M oraz DZM -180/05 jest prezentowana w ekspozycji zatytułowanej "Miasto.Technoczułość".

 Historię eksploatacyjną tej jednostki opisano w programie konserwtorskim maszyny.

Ta jednostka, otrzymała numer w łańcuchu urządzeń w systemie „3”.

Pierwotnie, jednostki współpracowały z czterema pamięciami taśmowymi PT3M, czterema terminalami konwersacyjnymi DZM-180, dwiema drukarkami wierszowymi, oraz telegrafią wielokrotną oraz automatyką sterującą, oraz multipleksorami.

Na początku lat 80 tych jednostka została zmodernizowana i zamontowano i powiększono pamięć operacyjną, oraz zmieniono zasilanie. Kolejna modernizacja dotyczyła instalacji sterownika twardych dysków wraz z ośmioma dyskami typu MFM, wraz z zasilaniem. Modernizacje przeprowadzono w oparciu o podzespoły przedsiębiorstwa DANPOL i ANEX. Warunkiem przeprowadzenia modernizacji, była także modyfikacja szycia złącz pakietów, wymiany części pakietów na zmodernizowane.

Zostały także usunięte częściowo elementy konstrukcyjne ramy uchylnej, co nie do końca było dobrym posunięciem gdyż osłabiło to konstrukcję, a zamontowane w ramie elementy doprowadziły do ugięcia ramy względem głównego łącznika czyli ramy głównej.

W trakcie eksploatacji, dokonywano różnych napraw, mając na uwadze ciągłość pracy maszyny. Z czasem, zastąpiono także terminale konwersacyjne w systemie, emulatorami sprzętowo programowymi sterowanymi przy pomocy komputerów klasy PC.

Jednostka no 293, została wraz trzema pozostałymi wyłączona 1 kwietnia 2010 roku. Decyzją Zarządu PKP Informatyka, komputery wraz z osprzętem zostały rozdysponowane w części do podmiotów o charakterze muzealnych celem zachowania.  Dzięki tym działaniom, JC 1305 no ser 293 wraz terminalem konwersacyjnym, dwiema pamięciami PT3M o numerach w łańcuchu „0„ i „ 3„ , drukarką wierszową DW 325, częściowym okablowaniem, taśmami magnetycznymi, zostały przekazane do Muzeum ODRY FOMT we Wrocławiu, gdzie były tylko zmagazynowane, a stan maszyn uległ znacznemu pogorszeniu. W 2018 roku Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie (obecnie Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie), podjęło decyzję o zakupie eksponatów i właśnie dzięki temu działaniu, system ODRA 1305 znalazł się w krakowskim muzeum, które podjęło decyzję o przygotowaniu eksponatów do wystawy stałej.

Prace konserwatorskie, wraz z opracowaniem szczegółowej dokumentacji wykonało MHKI.

Jednostka Centralna ODRA 1305 nr: XXX  rok produkcji XXXX "HUTMEN"

Obecna lokalizacja: Muzeum Kolejnictwa na Śląsku Jaworzyna Śląska

 W Muzeum Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej znajduje się zestaw systemu komputera ODRA 1305 który pracował w zakładach "HUTMEN" we Wrocławiu do 18 lipca 2003 roku.

W skład zestawu wchodzą dwie jednostki centralne JC 1305, w tym jedna z szafą pamięci, pamięć taśmowa PT3, Multiplexor, drukarka wieroszowa serii DW3, dwie drukarki z serii DW4, dwa terminale konwersacyjne drukarki igłowe DZM 180KSRE, terminale ekranowe Mera Elzab 7911N. Muzeum zabezpieczyło także taśmy magnetyczne z oprogramowaniem, regałem na taśmy sygnowanym ELWRO, oraz sterowniki do urządzeń.

Niestety podczas wstępnych oględzin, nie udało się zidentyfikować numerów seryjnych jednostek oraz roku  ich produkcji. Istnieją niepotwierdzone podejrzenia dotyczące tych kwestii, jednak aby uzyskać pewność należy przeprowadzić prace konserwatorskie urządzeń, które pozwolą określić rok produkcji urządzeń.

ODRA 1305 HUTMEN - Jaworzyna Śląska / 22

Jednostka procesorowa które pracowały w zakładach HUTMEN a obecnie znajdujące się w ekspozycji w Muzeum Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej.

ODRA 1305 Hutmen (12) ODRA 1305 Hutmen (11) ODRA 1305 Hutmen (9) ODRA 1305 Hutmen (10) ODRA 1305 Hutmen (8) ODRA 1305 Hutmen (7) ODRA 1305 Hutmen (1) ODRA 1305 Hutmen (5) ODRA 1305 Hutmen (6) ODRA 1305 Hutmen (4) ODRA 1305 Hutmen (2) ODRA 1305 Hutmen (3) ODRA 1305 Hutmen (9) ODRA 1305 Hutmen (10) ODRA 1305 Hutmen (8) ODRA 1305 Hutmen (7) ODRA 1305 Hutmen (6) ODRA 1305 Hutmen (5) ODRA 1305 Hutmen (4) ODRA 1305 Hutmen (3) ODRA 1305 Hutmen (2) ODRA 1305 Hutmen (1)

Jednostka Centralna ODRA 1305 nr: XXX(2)  rok produkcji XXXX "HUTMEN"

Obecna lokalizacja: Muzeum Kolejnictwa na Śląsku Jaworzyna Śląska- magazyn

 Tak jak poprzednia jednostka, tak i ta, była zmodernizowanym procesorem. W ramie zamontowano twarde dyski wraz ze sterownikiem, oraz podmieniono pamięć ferrytową na pamięc krzemową. Niestety dyski z tej jednostki zostały zdemontowane i obecnie znajdują się  poza jednstką centralną.  Zarówno ta, jak i pierwsza jednostka stały się bohaterami filmów na YT z prób uruchomieniowych, które zakończyły się fiaskiem.